Validisme – wat?

Ik begon voor het eerst te denken dat ik gek was, toen ik herhaaldelijk zo genoemd werd op de basisschool. Maar wat zeg en doe je nou eigenlijk, als je iemand ‘gek’ noemt?

In dit artikel vraag ik aandacht voor het wegzetten van groepen op basis van hun mentale of lichamelijke vermogens. Veel autistische mensen hebben hier veel last van en vaak zie ik dan ook dat een van de eerste regels van auti Faceboekgroepen is: ‘no ableism’. Het ligt in het verlengde van racisme, antisemitisme en seksisme. Toch hebben veel mensen hier nog nooit van gehoord.

Oneworld: ‘Validisme is de Nederlandse vertaling van het Engelse woord ableism, en wordt gebruikt om discriminatie, marginalisering en stigmatisering van mensen met een functiebeperking op grond van hun lichamelijke, verstandelijke en/of psychische gesteldheid aan te duiden.’ (2018).
https://www.oneworld.nl/lezen/discriminatie/waarom-je-relschoppers-geen-idioten-moet-noemen/

Taal is macht. Taal is magie. Taal is een institutie waarmee de werkelijkheid beschreven, gemaakt en herbevestigd wordt. Franse filosoof Michel Foucault heeft de macht van taal en daarmee de actieve productie van de werkelijkheid uitgebreid beschreven in zijn werk en heeft het woord ‘discours’ populair gemaakt. De Van Dale beschrijft een discours als als ‘de zaken die onderwerp van gesprek zijn in een bep. periode, bij een bep. groep: het politieke discours de manier waarop er over politiek gepraat wordt’.
https://www.vandale.nl/gratis-woordenboek/nederlands/betekenis/discours

Dat sommige woorden een bepaalde lading hebben is al jaren onderwerp van discussie. Waar we vroeger nog nauwelijks stilstonden bij de impact die woorden konden hebben op bijvoorbeeld minderheden, is daar nu gelukkig in toenemende mate aandacht voor. Sommige mensen noemen dit denigrerend ‘politiek correct’. Volgens mij houdt dat meer in dat mensen tegenwoordig wel verantwoordelijk gehouden kunnen worden voor hun uitspraken. Tenslotte houdt de vrijheid van meningsuiting op waar het aanzetten tot haat begint, dat is zo vastgelegd in de wet.

Mensen discrimineren op basis van afkomst of lichamelijke beperking is daarmee niet alleen tegen onze wet, maar ook ontzettend laag, kwetsend en onnodig. Wist je dat de Nederlandse taal echter vol zit met validisme? ‘Idioot’, ‘spastisch’, ‘blind’, ‘gestoord’, ‘lam’, ‘ziek’, ‘debiel’, allemaal gemeengoed, allemaal machtshandelingen waarmee mensen weggezet worden op basis van hun (vermeende) vermorgens. Oneworld: ‘In haar boek Validisme en Gender uit 2005 stelt zij (Yvette den Brok): ‘Het woord validiteit heeft een dubbele betekenis. Het betekent letterlijk ‘waardig’, of ‘van waarde zijn’. Maar doordat mensen met een handicap ‘invaliden’ werden genoemd, heeft validiteit een tweede betekenis gekregen: ‘iemands lichamelijke, verstandelijke en/of psychische gesteldheid’. Dat iemands lichamelijke of verstandelijke gesteldheid lange tijd werd aangeduid met woorden die oorspronkelijk ‘waardig’ of ‘onwaardig’ betekenden, wil iets zeggen. Namelijk dat iemands lichamelijke, verstandelijke en/of psychische gesteldheid samenhangt met de waarde die men aan iemand toekent. Dat is nou precies waar het in het validisme om draait.’’

-Je mag ook niks meer zeggen.Naast ‘politieke correctheid’ een andere verdediging tegen het bewustwordingsproces waarin mensen aangesproken worden op hun woorden. Ik denk dat we gewend zijn allerlei vreselijke dingen te mogen zeggen over anderen, en dat er nu een emancipatiegolf gaande is waarmee gevraagd wordt om rekening te houden met elkaar; om je moreel kompas opnieuw af te stellen.

Ik denk niet dat je een slecht mens bent, of kwade bedoelingen hebt, als je validistisch taalgebruik hanteert. Ik doe het zelf ook nog wel eens. Logisch misschien, want het zit diep in mijn vocabulaire verankerd omdat ik er mee op ben gegroeid. Autistic Hoya stelt dat validisme geen lijst is van slechte woorden is (maar levert er wel een aan, handig! Zie link) maar meer een middel van een onderdrukkend systeem. Hen duidt vrij vertaald validisme als systematisch, institutioneel devalueren van lichamen en geesten die gezien worden als afwijkend, abnormaal, defect, ‘subhuman’, en minder dan. ‘Ableism is *violence*.’:
https://www.autistichoya.com/2014/02/violence-linguistic-ableism.html

Autistic Hoya maakt een treffend duidelijke vergelijking: als je hetero bent, en ‘homo’ als een scheldwoord gebruikt. Ook: mensen die andere, voor jou ongewenste of schadelijke visie hebben, moeten deze wel hebben omdat ze geestelijke problemen hebben:
https://www.autistichoya.com/2014/02/violence-linguistic-ableism.html

Eigenlijk is validisme ook gewoon een ontzettend zwaktebod, een ad homimen: een drogreden waarmee de tegenstander in diskrediet wordt gebracht op basis van vermeende persoonlijke eigenschappen. Je kunt ook gewoon zeggen dat je het niet met iemand eens bent, bij voorkeur met argumenten, zonder deze persoonlijk aan te vallen en daarmee een hele groep weg te zetten. Je kunt ook zeggen dat je iemand idee absurd vind. Er zijn zat alternatieven, dus waarom naar beneden trappen? Bijgevoegd een lijstje met alternatieven.

Conclusie; validistisch taalgebruik is onnodig kwetsend en stigmatiserend voor de neurodiverse gemeenschap en mensen die fysiek beperkt zijn. Ondanks dat er aandacht is voor racistisch en seksistisch taalgebruik, blijft validisme grotendeels onbekend. Het is not done om iemand weg te zetten op basis van iemands afkomst, waarom zou het wel ok zijn om iemand weg te zetten op basis van diens mentale of fysieke vermogens? In het licht van deze kennis doe ik bij deze een beroep op jouw persoonlijke verantwoordelijkheid: stel dat moreel kompas opnieuw af en kies je woorden met iets meer zorgvuldigheid!

Meer lezen? Zie:

Autivisme Redactie
Autivisme Redactie
Artikelen: 29

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Skip to content